Gelenekle Modern Arasında: Kız İsteme Ritüeli

Ritüele Giriş: Kız İstemenin Anlamı Üzerine

Kız istemek, temelde ilişkinin resmileştirilmesi sürecinde çiftler arasında evlilik öncesindeki en önemli adım olarak değerlendirilir. Bu ritüel farklı bölge, etnik köken ve çeşitli kültürel yorumlara açık bir süreç olmasıyla aileden aileye de çeşitli farklar gösterir. Günümüzde modern kentli yaşam tarzı, Amerikan gibi farklı kültürlerin etkisiyle kız isteme ritüeli çoğunlukla ya evlilik teklifine indirgenir ya da doğrudan evlilik yoluyla ötelenir. Ancak kız istemek, aileleri duyguda ortaklaştırır ve aileler arasındaki yakınlık ve samimiyeti artırdığı gibi evlilikteki ciddiyet ve sorumluluğu da hatırlatan bir anlaşmaya benzemektedir. Ancak günümüzde kız istemek görücü usulünün bir parçası olarak tarafların ilk kez karşılaştığı bir ortam olmaktan çıkmış, var olan ilişkinin resmileştirilerek, aile ve yakın çevre başta olmak üzere topluma ilanı olarak yorumlanmaya başlanmıştır.

Günümüzde kız istemek pek çok ritüel gibi tartışmaya açık konular arasındadır. Kimine göre, kadının güçsüzlüğünü vurguladığı için çağdışıdır ya da kadının meta olarak alınıp satılmasını akla getirdiği için gereksizdir. Ancak kız istemek ve bunu yaparken tarafların hassasiyetlerine uyarak saygılı bir şekilde belli ritüelleri uygulamak o yıla kadar emek vererek çocuklarını bu günlere getiren iyi ve kötü günlerinde beraber olan ailelerin onurlandırılmasına dayandığı da göz ardı edilmemelidir.

Kız İsteme Ritüeli Temel Esaslar

Kız isteme ritüeli, ilk aşamasında damat adayının ailesinin “hayırlı bir iş için” uygun bir gün talep etmesiyle başlar. Bu genelde daha önce anneler arasında bir şekilde konuşularak kararlaştırılmıştır. Resmi bir duruma uygun giyinmiş, baba ve dede gibi aile büyüklerinin katılımıyla kız istemeye gidilir. Güzel bir çiçek yaptırılır, bazı şehirlerde kız istemeye götürülecek çiçekte kaç tane gül olduğu bile değişkenlik gösterebilir. Kaliteli son kullanma tarihi mutlaka kontrol edilmiş gümüş tepside bir çikolata götürülür.

Taraflar arasında daha önce çoğunlukla yine anneler arasında bir iletişim kurulup gelenek ve görenekler hakkında bilgi edinildiği gibi hassasiyetler de aktarılır. Mesela, damat adayının ayak ayak üstüne atmaması, akşam namazı vakti gelip aile büyükleriyle beraber namaz kılması gibi durumlar yaşanabilir. Karşılama, odaya geçişten sonra daha önce birbirini tanımayan kişiler olabileceğinden büyüklerden başlayarak tanışma gerçekleştirilir. Sohbet ilerlediği anda gelin adayı bol köpüklü Türk kahvelerini ikram eder.

Damadın kahvesi ise istenirse tuzlu olur ancak bu kız isteme ritüelinin zaman içinde değişerek görücü usulünde tarafların birbirini ilk defa görmesi ve gelin adayının damadı beğenmemesi durumunda yaşanmaktaydı. Kahvesinde şeker yerine tuz tadan damat kızın kendisini beğenmediğini anlayıp annesini babasını toplayarak bu işten vazgeçerdi ancak bu durum günümüzde sadece eğlence motifi olarak kalmıştır. Kahve ikramından sonra, erkek tarafındaki aile büyüğü, baba veya dede sözü alır ve geliş niyetlerini kısaca bildirdikten sonra “Allah’ın emri Peygamberin kavli ile kızınızı oğlumuza istiyoruz” der. Kızın babası ya da aile büyüğünün söylediği son söz ise “Gençler anlaşmışsa bize bir şey söylemek düşmez olur.”

Eğer planlandıysa el öpmelerin, tebriklerin, takı merasiminin ve fotoğraf çekimlerinin ardından misafirlere çeşitli yiyecek ve içecek ikramında bulunulur. Bazı ailelerde gelin adayının misafirlerin karşısında hiç çıkmadığı onun yerine erkek kardeşinin kahveleri getirdiği durumlar bile yaşanmaktadır. Yaşanan mutlu anın verdiği sevinç ve uzlaşma duygusuyla aileler yakınlaşır ve sohbete devam edilir.

Kız isteme ritüeli, kültürümüzün temel taşlarından biri olduğu gibi Şinasi’nin Şair Evlenmesi gibi pek çok esere de konu olmuştur. Eğer moderne karşı gelenekleri zaman ve mekâna göre değişse bile korumak o toplumu köklü yapacaksa, kız istemenin ve buna dair ritüellerin sürdürülmesinin de günümüz toplum hayatımızda önemli rol oynadığı söylenebilir.